Metodik vəsait

Yerli özünüidarə orqanlarının normativ xarakterli aktlarının hazırlanması, qəbul edilməsi və qüvvəyə minməsi ilə bağlı məsələlər Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanunu, “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2011-ci il 1 iyul tarixli 463 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Hüquqi aktların Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edilməsi qaydaları haqqında Əsasnamə”, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2011-ci il 26 oktyabr tarixli 508 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Yerli icra hakimiyyəti və yerli özünüidarə orqanlarının normativ xarakterli aktlarının hazırlanması və qəbul edilməsi Qaydaları” və digər hüquqi aktlarla tənzimlənir.

“Normativ hüquqi aktlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanununun (bundan sonra Konstitusiya Qanunu) tələbinə görə normativ xarakterli akt məhdud subyektlər dairəsi üçün məcburi davranış qaydalarını əks etdirən və dəfələrlə tətbiq olunmaq üçün nəzərdə tutulmuş müəyyən formalı rəsmi sənəddir. Bu Konstitusiya Qanununun 4-cü maddəsinə əsasən yerli özünüidarə orqanlarının qeyd olunanlar barədə qərarları normativ xarakterli aktlar hesab edilir.

Konstitusiya Qanununun 4.3-cü maddəsinə əsasən yerli özünüidarəetmə orqanlarının normativ xarakterli aktları müvafiq normativ hüquqi akt əsasında qəbul edilməli və onun müvafiq normasına istinad etməlidir. Yəni, bələdiyyələrin qəbul etdiyi normativ xarakterli aktlar qəbul edilmə məqsədindən asılı olaraq həmin məsələni tənzimləyən normativ hüquqi aktın (konstitusiya, qanun, fərman və s.) müvafiq normasına (maddəsi, bəndi, hissəsi) əsaslanmalıdır.

Bələdiyyələrin normativ xarakterli aktları Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, referendumla qəbul edilmiş aktlara, qanunlara, fərmanlara, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarına uyğun olmalı, həmin normativ hüquqi aktlarla ziddiyyət təşkil etməməlidir.

Yerli özünüidarə orqanlarının normativ xarakterli aktları hazırlanarkən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına uyğunluq və qanunların üstünlüyü, beynəlxalq hüququn hamılıqla qəbul edilmiş prinsip və normalarının üstünlüyü, mütənasiblik, normayaratma fəaliyyətinin demokratikliyi və şəffaflığı, normativ hüquqi aktların ziddiyyətsizliyi, insanların hüquq və azadlıqlarının, onların qanuni maraqlarının müdafiəsi və sosial ədalət, ictimai münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsinin sistemliliyi və kompleksliyi və s. prinsipləri nəzərə alınmalıdır.

Konstitusiya Qanununa əsasən normativ xarakterli aktlar Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edilmək məqsədilə aktın qəbul edildiyi gündən üç gün müddətində Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyinə göndərilməlidir. Yerli özünüidarə orqanlarının normativ xarakterli aktları, həmin aktlarda qüvvəyə minmənin daha gec müddəti nəzərdə tutulmadıqda, Dövlət Reyestrinin elektron variantında dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. Dövlət Reyestrinə daxil edilmək məqsədi ilə hüquqi aktlar kağız daşıyıcısında onların əslinin həqiqi surəti formasında və eyni zamanda elektron daşıyıcıda mətn faylları formasında təqdim edilir. Dövlət Reyestrinə daxil edilməsi məqsədi ilə təqdim edilən normativ xarakterli aktlara müvafiq hüquqi ekspertizanın rəyi əlavə olunur və Dövlət Reyestrinə daxil edildikdən sonra hüquqi aktlara Dövlət Reyestrinin qeydiyyat nömrəsi verilir.

Hüquqi ekspertizanın rəyi normativ xarakterli aktı hazırlayan orqan (qurum) tərəfindən tərtib edilir. Rəydə normativ xarakterli aktın layihəsinin tənzimləmə sahəsinə aid normativ tənzimləmənin vəziyyəti (qüvvədə olan konkret normativ hüquqi aktların təhlili), normayaratma fəaliyyətinin əsas prinsiplərinə uyğunluğu, formasının və mahiyyətinin uyğunluğu, normalarının onun məqsəd və vəzifələrinə uyğunluğu, normativ tənzimləmə predmetinə uyğunluğu, daxili strukturunun məntiqliliyi, normaların qarşılıqlı ziddiyyətsizliyi, müəyyən edilmiş qaydada və formada qəbul edilməsi, normayaratma texnikasına uyğunluğu, sui-istifadə amillərinin və sui-istifadəyə məruz qalma təzahürlərinin, sui-istifadənin təzahürləri üçün şərait yaranmasına kömək edən digər müddəaların mövcud olub-olmaması, aktın qəbul edilməsi ilə əlaqədar ləğv edilməli, dəyişikliklər edilməli olan aktların siyahısının düzgünlüyü və çıxarılan nəticə göstərilməlidir.

“Yerli icra hakimiyyəti və yerli özünüidarə orqanlarının normativ xarakterli aktlarının hazırlanması və qəbul edilməsi Qaydaları”nın 1.3-cü bəndinə əsasən yerli özünüidarə orqanlarının normativ xarakterli aktları qərar formasında qəbul edilir.

Müvafiq Qaydaların 2.4-cü bəndinə əsasən yerli özünüidarə orqanlarının normativ xarakterli aktları hazırlanarkən hüquq məsələləri daimi komissiyasının (hüquqşünasın) iştirakı mütləqdir. Habelə 2.6-cı bəndin tələblərinə əsasən isə normativ xarakterli aktda digər dövlət orqanlarının fəaliyyəti ilə bağlı müddəalar olduqda, layihə həmin dövlət orqanları ilə razılaşdırılmalıdır.

Həmçinin yerli özünüidarə orqanları normativ xarakterli aktların layihələrini icra aparatlarının, daimi və başqa komissiyalarının iştirakı ilə müstəqil surətdə hazırlaya və ya layihənin hazırlanmasına müvafiq mütəxəssisləri cəlb edə, bunun üçün xüsusi yaradılmış işçi qruplarına tapşırıq verə bilərlər.

 “Hüquqi aktların Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edilməsi qaydaları haqqında Əsasnamə”yə görə Dövlət Reyestri - Azərbaycan Respublikasında qəbul edilən normativ hüquqi aktları, normativ xarakterli aktları, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarlarını, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin sərəncamlarını, həmçinin onların rekvizitlərini əks etdirən dövlət informasiya ehtiyatıdır. Hüquqi aktların Dövlət Reyestrinə daxil edilməsi - qəbul edilmiş hüquqi aktların bu Əsasnamədə müəyyən edilmiş qaydada Dövlət Reyestrinə daxil edilməsi, habelə əvvəllər Dövlət Reyestrinə daxil edilmiş hüquqi aktlarda dəyişikliklərin edilməsi və onların qüvvəsinin itirilməsi ilə bağlı fəaliyyətdir.

Eyni zamanda qeyd edilən Əsasnaməyə əsasən Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət və yerli özünüidarə orqanlarının hüquqi aktları Naxçıvan Muxtar Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edilir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən aparılır və Dövlət Reyestrinin tərkib hissəsidir.

Əsasnaməyə görə Dövlət Reyestrinə konkret (birdəfəlik) təşkilati, nəzarət və ya sərəncamverici tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədi ilə qəbul edilən və ya digər birdəfəlik tətbiq halları üçün nəzərdə tutulan aktlar deyil, məhdud subyektlər dairəsi üçün məcburi davranış qaydalarını əks etdirən və dəfələrlə tətbiq olunmaq üçün nəzərdə tutulmuş normativ xarakterli aktlar daxil edilir.

Normativ xarakterli aktlar onları qəbul etmiş orqanın (qurumun) rəhbəri, o olmadıqda isə onun vəzifəsini icra edən şəxs tərəfindən imzalanmış müşayiət məktubu ilə birgə müvafiq hüquqi ekspertizanın rəyi əlavə edilməklə Dövlət Reyestrinə təqdim edilir. Nizamnamə, əsasnamə, təlimat, reqlament, qayda və norma nəzərdə tutan aktlar onları təsdiq edən aktla birgə təqdim olunur.

Əsasnamənin tələbinə görə Dövlət Reyestrinə daxil edilməsi məqsədi ilə təqdim edilən hüquqi aktlar Ədliyyə Nazirliyinə daxil olduğu gündən yeddi iş günü müddətində Dövlət Reyestrinə daxil edilmək üçün qəbulundan imtinaya əsas olub-olmamasına dair yoxlanılır. Yoxlama aparılarkən hüquqi aktlar məcburi hüquqi ekspertizadan keçirilir.

Hüquqi aktlar qəbul edilidiyi gündən üç gün müddətində Dövlət Reyestrinə təqdim edilmədikdə, keçirilmiş məcburi hüquqi ekspertiza nəticəsində hüquqi akt rədd edildikdə və ya yenidən işlənilmək üçün onu qəbul etmiş orqana (quruma) qaytarıldıqda, aktın layihəsinin əlaqədar orqanlarla (qurumlarla) razılaşdırılması (vizalanması) haqqında məlumatı əks edən sənədlər təqim edilmədikdə, hüquqi aktın mətninin kağız daşıyıcısı üzərində hər hansı düzəliş olduqda, hüquqi aktın kağız daşıyıcı ilə elektron daşıyıcıda olan mətnləri arasında uyğunsuzluq olduqda həmin aktların Dövlət Reyestrinə daxil edilmək üçün qəbulundan imtina edilir.

Göstərilən çatışmazlıqlar 5 iş günü müddətində aradan qaldırılaraq hüquqi akt Dövlət Reyestrinə daxil edilmək üçün Ədliyyə Nazirliyinə yenidən təqdim edilir. Qeyd edilən müddətdə çatışmazlıqlar aradan qaldırılmadıqda, Dövlət Reyestrinə daxil edilmək üçün qəbulundan imtina edilmiş hüquqi akt beş gün müddətində onu qəbul etmiş orqanın (qurumun) ayrıca qərarı ilə ləğv edilir və qərarın surəti Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edilir. 

Əsasnaməyə görə hüquqi aktları qəbul edən orqanlar (qurumlar) tərəfindən Dövlət Reyestrinə daxil edilməyən hüquqi aktların tətbiqi ilə bağlı məlumat əldə edildikdə, Ədliyyə Nazirliyi bu aktların Dövlət Reyestrinə daxil edilmək üçün təqdim olunması barədə onları qəbul etmiş orqanlara (qurumlara) müraciət edir. Bu müraciət on iş günü müddətində yerinə yetirilmədikdə Dövlət Reyestrinə daxil edilmədən tətbiq edilən, hüquqi aktların qüvvəsinin olmaması barədə məlumat Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən Dövlət Reyestrinin internet informasiya ehtiyatında dərc edilir.

Bildirilir ki, Əsasnamədə müəyyən edilmiş müddətlərlə bağlı tələblərin pozulması (5 iş günü və 10 iş gününə dair) yerli özünüidarə orqanlarının qərarlarının etibarsız sayılması barədə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən məhkəməyə müraciət edilməsinə əsas verir.

Göstərilənləri nəzərə alaraq bələdiyyələrin normativ xarakterli aktlarının hazırlanması, qəbul olunması və Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edilməsi zamanı yuxarıda qeyd edilən qanunvericilik aktlarının tələblərinə əməl olunması tövsiyə edilir.

 Bələdiyyələrlə iş mərkəzi