Qeyd olunur ki, bələdiyyə büdcəsinin qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş mədaxil mənbələrindən olan torpaq vergisinin bələdiyyə büdcəsinə ödənilməsi məqsədilə yerli vergi obyektlərinin uçotu, onların qeydiyyata alınması, vergilərin düzgün hesablanması, bildirişlərin vaxtında və düzgün göndərilməsi, vergi borclarının yığılması istiqamətində qanunamüvafiq tədbirlərin görülməsi bələdiyyə fəaliyyətinin əsas istiqamətlərindəndir.

Azərbaycan Respubikasının Vergi Məcəlləsinin 203-cü maddəsinə əsasən torpaq vergisi torpaq mülkiyyətçilərinin və ya torpaqdan icarə və ya digər əsaslarla istifadə edən şəxslərin təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələrindən asılı olmayaraq torpaq sahəsinə görə hər il sabit tədiyə şəklində hesablanır. Rezident və qeyri-rezident fiziki şəxslər, habelə rezident və qeyri-rezident müəssisələr torpaq sahələri barədə özlərinin mülkiyyət və istifadə hüquqlarını təsdiq edən sənədləri aldıqdan sonra fiziki şəxslər və bələdiyyə müəssisələri bələdiyyələrdə, digər müəssisələr isə vergi orqanında 1 ay ərzində uçota durmalıdırlar.

Bu Məcəllənin 204-cü maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikasının ərazisində mülkiyyətində və ya icarə və ya digər əsaslarla istifadəsində torpaq sahələri olan, o cümlədən dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələrini icarə və digər əsaslarla istifadə edən fiziki şəxslər və müəssisələr torpaq vergisinin ödəyiciləri sayılır.

Qanunun tələbindən aydın olur ki, dövlət və bələdiyyələr mülkiyyətində olan torpaqlara görə torpaq vergisi tədiyyəçisi olmadığı üçün belə torpaqlar fiziki şəxslərin icarə və digər əsaslarla istifadəsinə verildiyi andan həmin torpaqlar  vergitutma obyekti sayılır və torpaq vergisi onu icarə və digər əsaslarla istifadəyə götürən fiziki şəxslər tərəfindən bələdiyyə büdcəsinə ödənilir.

Xüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlara görə isə onun mülkiyyətçisi torpaq vergisi tədiyəçisi olduğu üçün belə torpaqlar digər şəxslərə icarə və digər əsaslarla istifadəyə verilərkən torpaq vergisini onu istifadəyə götürən şəxslər deyil, torpaq sahələrinin mülkiyyətçiləri ödəyirlər.

“Yerli (bələdiyyə) vergilər və ödənişlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 5.3-cü maddəsinə əsasən bələdiyyələr vergitutma obyektlərinin müəyyən edilməsi məqsədi ilə daşınmaz əmlakın dövlət reyestrindən qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada məlumat ala bilərlər.

Bu Məcəllənin 206-cı maddəsinə əsasən təyinatı üzrə istifadə edilməyən kənd təsərrüfatı torpaqları üzrə torpaq vergisi dövlət büdcəsinə ödənilir.

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının verdiyi arayışa əsasən, təyinatı üzrə istifadə edilən və ya irriqasiya, meliorasiya və digər aqrotexniki səbəblərdən təyinatı üzrə istifadə edilməsi mümkün olmayan kənd təsərrüfatı torpaqları üzrə torpaq vergisinin dərəcəsi 1 şərti bal üçün 0,06 manat müəyyən edilir və bələdiyə büdcəsinə ödənilir. 

Həmçinin qeyd olunur ki, Azərbaycan Respublikası Torpaq Məcəlləsinin tələblərinə əsasən  icarəyəverən torpaq vergisi tədiyəçisi olmadıqda, icarə haqqının tərkibində torpaq vergisi nəzərə alınmır (Torpaq Məcəlləsinin 99-cu maddəsi).

Dövlət və bələdiyyələr torpaq vergisi tədiyyəçiləri olmadığı üçün dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələrini qanunvericiliyə uyğun olaraq fiziki şəxslərin icarəsinə verildikdə bələdiyyə torpaqları üzrə müəyyən olunmuş icarə haqqı və həm dövlət, həm də bələdiyyə torpaqları üzrə hesablanmış torpaq vergisi məbləği icarəçi tərəfindən ayrı-ayrılıqda təyinatları üzrə bələdiyyə büdcəsinə ödənilməlidir. Digər tərəfdən   icarə haqqının ödənilməsi formaları və qaydaları torpaq icarəsi müqaviləsi ilə müəyyənləşdirildiyi halda, torpaq vergisinin ödənilməsi qaydaları isə Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinin, “Yerli vergilər və ödənişlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun və digər sahəvi normativ aktlarınların tələblərinə əsasən  müəyyən olunur.

Qanunvericiliyin yuxarıda qeyd olunan tələbləri nəzərə alınaraq mülkiyyətində torpaq sahəsi olan fiziki şəxslərlə yanaşı, icarəsində (istifadəsində) dövlət və bələdiyyə torpaqları olan fiziki şəxslər də bələdiyyədə torpaq vergisi ödəyicisi kimi uçota alınmalıdır.Hər bir bələdiyyə öz torpağının fiziki şəxs olan icarəçilərini vergi ödəyicisi kimi uçota götürməli, bələdiyyənin ərazisində olan dövlət mülkiyyəti torpaqlarının fiziki şəxs icarəçilərinin uçota götürülüb, vergi hesablanmasının təmin edilməsi məqsədilə zəruri məlumatların təqdim olunması üçün Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətinin müvafiq qurumlarına və rayon (şəhər) icra hakimiyyəti orqanlarına müraciət etməlidir.

Eyni zamanda icarəçi tərəfindən torpaq vergisi və icarə haqqı üzürlü səbəb olmadan 1 il ödənilmədikdə onun həmin torpaq sahəsi üzrə hüquqlarına xitam verilməsinə əsas yaranır (Torpaq Məcəlləsinin 73-cü maddəsi).

Bu zaman bələdiyyə tərəfindən icarəçiyə torpaq vergisini və bələdiyyə torpaqları üzrə icarə haqqının müəyyən edilmiş vaxtda ödənilməsi ilə bağlı rəsmi xəbərdarlıq olunur. Xəbərdarlıqda qeyd olunan müddət ərzində icarəçi tərəfindən tələb təmin edilmədiyi halda, bələdiyyə torpaqlarına münasibətdə bələdiyyənin müraciəti əsasında icarə hüquqlarına xitam verilməsi haqqında məhkəmə tərəfindən qərar qəbul edilir (Torpaq Məcəlləsinin 75-ci maddəsi).

Bundan sonra həmin torpaq sahələri geri qaytarılmadığı təqdirdə bələdiyyə tərəfindən həmin torpaq sahələrinin geri alınması tələbi ilə müvafiq məhkəməyə müraciət olunur, torpaq vergisi və icarə haqqı borcunun ödənilməsi ilə bağlı isə “İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 82-ci maddəsinin tələblərinə uyğun olaraq tədbirlər həyata keçirilir.

Yuxarıda göstərilənlərin nəzərə alınması və bələdiyyənin fəaliyyətində qanunvericiliyin qeyd edilən tələblərinə əməl edilməklə bələdiyyənin üzərinə düşən vəzifələrin təxirəsalınmadan icrası üçün tədbirlər görülməsi tövsiyə olunur. 

Bələdiyyələrlə iş mərkəzi